کاخ شمس پهلوی، خانه ممنوعه

کاخ شمس پهلوی که کاخ مروارید نام دارد، در دهه 1340 به دستور شمس پهلوی در بلوار ارم مهرشهر کرج به بهره برداری رسیده است. ساخت این کاخ با زیر بنای 2500 متر مربع در بین سال‌های 45 تا 47 به طول انجامید. شمس پهلوی به دلیل بیماری آسم این منطقه را به عنوان محل زندگی خود برگزید. شمس پهلوی در دربار شاهنشاهی ایران به نام مهر مشهور بود و نام مهرشهر کرج، محل اقامت شمس از نام او لقب گرفته شده است.

از میان کاخ‌هایی که در ایران ساخته شده‌آند، کاخ مروارید یکی از زیباترین کاخ‌های ایرانی به شمار می‌روند. در ادامه می‌خواهیم بیشتر در مورد این کاخ و اتفاقات عجیبی که در طی تاریخ حول کاخ شمس پهلوی رخ داده است با شما سخن بگوییم. در ادامه با مدوسادکور همراه باشید.

کاخ مروارید

بزرگترین و زیباترین نماد اصلی مهرشهر که در معرض نابودی کامل است. کاخ مروارید تا سال 1357و تا قبل از انقلاب محل زندگی شمس پهلوی و خانواده‌اش بوده است. این کاخ در سال 1382 به عنوان یک اثر ملی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با اینکه این کاخ یکی از منحصر به فرد ترین و خاص‌ترین کاخ‌های ایران از نظر طراحی و معماری به حساب می‌آید همچنان بلا استفاده باقی مانده است و در وضعیت نامناسبی قرار دارد.

بیشتر بخش‌های این بنا دچار آسیب‌های جدی شده‌اند که به دلیل نگهداری مناسب و صحیح نه تنها به لحاظ ظاهری بلکه از نظر سازه‌ای هم نیاز به ترمیم در بخش‌های مختلف آن حس می‌شود. پس از گذشت سال‌های متمادی از انقلاب در ایران هنوز وضعیت مالکیت این کاخ مشخص نشده است و هیچ یک از نهاد‌های مربوطه تملک آن را به عهده نگرفته‌اند.

تاریخچه کاخ شمس پهلوی

همانطور که اشاره کردیم این کاخ در میانه‌ی دهه چهل به بهره برداری رسید و تا سال 1357 و حدود یک دهه محل زندگی شمس پهلوی و خانواده‌اش بود است. شمس در این کاخ میزبان میهمانان داخلی و خارجی بسیاری بوده است. تا پیش از سال 1345 و تا پیش از احداث کاخ مروارید این منطقه متشکل از چند روستا بود که تقریبا می‌توان گفت با شروع ساخت این کاخ معادلات منطقه بهم خورد و آن منطقه که تا پیش از این از روستاهای ساده ای تشکیل شده بود رونق تازه‌ای گرفت.

کاخ شمس پهلوی پس از انقلاب به تملک بنیان مستضعفان انقلاب اسلامی در آمد و پس از گذشت 15 سال در سال 1372 به بنیاد تعاون سپاه واگذار شد. بنیاد تعاون سپاه نیز 80 هکتار از این مکان را به شهرداری فروخت. پس از آن تا حدود 10 سال و تا سال 1382 این منطقه به یک مجتمع اردویی با نام مجتمع اردویی شهید فهمیده تبدیل شد که پس از بارش برف سنگین در سال 82 و شکایت سازمان میراث فرهنگی کار این مجموعه به پایان رسید و متوقف شد.

اما یکی از عجیب ترین اخباری که در طی سال‌های اخیر در مورد کاخ مروارید منتشر شده این بود که زمین گلف کاخ مروارید برای کاشت کاهو و کلم در اختیار کشاورزان قرار گرفته بود.

در سال 1393 این مجموعه به سازمان میراث فرهنگی منتقل شد. البته این کاخ با وضعیتی نامناسب به دست میراث سپرده شد. به طوری که مدیر وقت سازمان میراث فرهنگی در این باره گفت: بسیاری از اموال کاخ قبل از اینکه به میراث فرهنگی تحویل داده شود، به غارت رفته بود. با این اوصاف بازگرداندن مجدد این اموال به کاخ امری بعید به نظر می‌رسد و شدنی نیست. هر چند این کاخ به میراث واگذار شده است اما همچنان وضعیت مالکیت آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

کاخ شمس پهلوی یا همان کاخ مروارید در سال 1400 توسط شهرداری در حال آماده سازی بود و حتی در حال اجرای مبلمان شهری برای بهره برداری فضاهای غیر سرپوشیده آن بودند. طبق مشاهدات، ظاهرا بخش‌هایی از این مجموعه به عنوان یکی از مناطق گردشگری استان البرز قابل بازدید بوده است. اما در حال حاضر اجازه تماشای آن به هیچکس داده نمی‌شود و صرفا تماشای نمای آن برای افراد آزاد است.

آناهیتا پهلبد که نوه شمس پهلوی است و هم اکنون در آمریکا سکونت دارد، در آخرین سفر خود به ایران خواهان بازپس گیری کاخ مروارید در مهرشر کرج شده بود.

معماری کاخ مروارید

کاخ مروارید یکی از با ارزش‌ترین و خاص‌ترین کاخ‌های دوره پهلوی به حساب می‌آید. این مکان به نحوی طراحی شده است که در آن هیچ یک از اصول معماری ایرانی رعایت نشده و به نوعی سبک و نقشه طراحی شده برای آن الهام گرفته از فضای معماری غربی و سبکی کاملا مدرن است.

کاخ شمس پهلوی به وسیله کمپانی تحت مدیریت بنیاد فرانک لوید رایت، توسط معمار آمریکایی ویلیام وسلی پیترز به عنوان اقامتگاه شمس پهلوی، خواهر بزرگ محمدرضا پهلوی، آخرین شاه ایران، ساخته شد. این کاخ که در یک منطقه خوش آب و هوا از استان البرز قرار دارد، با بودجه حدود یک میلیون دلار به بهره برداری رسید. این کاخ در زمینی با مساحت 111 هکتار و با معماری خاصی که مانند یک سفره ماهی است بنا شده است. پلان اصلی کاخ از زاویه بالا به نحوی است که یک ماهی مرواریدی را در میان باله‌های خود نگه داشته است. تمام فضاهای موجود در کاخ به شکل مروارید‌هایی که پیوسته در کنار هم قرار دارند طراحی و اجرا شده‌اند.

در اطراف ساختمان یک دریاچه مصنوعی طراحی شده است که عمق آن طوری است قایقرانی به راحتی در آن صورت می‌گیرد. دریاچه‌ای که از سه جهت ساختمان اصلی کاخ را احاطه کرده است. این کاخ شامل فضاهای مختلفی مانند تالار، دفاتر، سینما، استخر، باشگاه اسنوکر، پناهگاه پرندگان کمیاب و اتاق خواب است.  یکی از شاخصه‌های اصلی این کاخ اتاق صدف است که تزئینات مختلفی دارد و به شکل مارپیچ ساخته شده است. البته متاسفانه تمامی اموال و تجهیزات این کاخ ربوده و گم شده‌اند.

نور گیری جذاب فضای کاخ مروارید

یکی از جذابیت‌های این کاخ که در سال ساخت هم بسیار مورد توجه قرار گرفت، نورگیری جذاب فضای داخلی کاخ مروارید است. تقریبا تمام فضاهای زیر سقف حلزونی و به شکل مارپیچ‌اند که با نورگیرهای گوناگون به شکل پلکسی گلاس با قابلیت عبور نور و استفاده از فرم‌های مدور را می‌توانید به دفعات در بخش‌های مختلف کاخ ببینید.

طراحی سقف‌های کاخ شمس پهلوی

سقف‌های کاخ مروارید به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مثل یک چراغ بسیار بزرگ است. تکه های سقف این کاخ که از شیشه و فلز هستند به شکل دایره و نیم دایره‌های محدب طراحی شده‌اند. اما جذاب ترین نکته در مورد سقف این کاخ این است که طراحی آن به گونه‌ای است که اصلا نیازی به ستون ندارد و حالت قوسی شکل آن به نوعی است که کاملا مستحکم و پایدار می‌باشد.

اتاق خواب‌های خاص کاخ مروارید

تمامی اتاق‌های این کاخ مستر می‌باشند و به طور کامل امکانات رفاهی لازم را دارا می‌باشند. اما اصلی‌ترین اتاق این کاخ که به اتاق صدف معروف است از امکاناتی فراتر از انتظاری برخوردار است. اما ورای امکانات، معماری خارق العاده این مکان است که توجه‌ها را به خود جلب کرده است.

استخر کاخ مروارید

یکی دیگر از نکات خاص کاخ شمس پهلوی، وجود استخرهای مجهز و بزرگ با امکانات کامل که در کنار آنها سونا و جکوزی‌های پر امکاناتی قرار دارد می‌باشد.

خودروهای کشف شده درون کاخ شمس پهلوی

در ماه‌های ابتدایی سال 1394 اخباری در این خصوص منتشر شد که پارکینگ خودروهای لوکس در کاخ شمس در کرج یافت شده است. که این موضوع به سرعت توسط مسئولین تکذیب شد و اعلام شد که هیچگونه حفاری در محیط کاخ صورت نگرفته است.

وضعیت کنونی کاخ مروارید

این کاخ در حال حاضر برای مدت نامعلومی بسته شده است و تماشای این مکان جذاب برای عموم ممنوع شده است. باید دید این میراث گرانبها قرار است تا چه زمانی بین سازمان‌های مختلف دست به دست شود و بدون بهره وری باقی بماند امیدواریم که این کاخ زیبا به عنوان یک مکان جذاب گردشگری در استان البرز برای عموم مردم قابلیت بازدید و تماشا را پبدا کند. ممنون از همراهی شما با مدوسادکور.