ارگ کریمخان در شیراز یا زندان کریم خان، یکی از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی شهر شیراز محسوب شده که بازتابی از شکوه و عظمت دوره زندیه دارد. این بنای باشکوه توسط کریمخان زند ملقب به وکیل الرعایا در سال 1180 هجری قمری ساخته شد و امروزه با معماری زیبا و تزیینات منحصر به فرد به‌عنوان یکی از موزه‌های بزرگ فارس و یکی از آثار ملی ایران شناخته می‌شود. در ادامه این مطلب از وب‌سایت مدوسادکور با این بنای تاریخی جذاب بیشترآشنا می‌شویم.
تاریخچه ارگ کریم خان در شیراز
ارگ کریمخان شیراز در ابتدا به عنوان مرکز حکومتی و مسکونی کریمخان در شیراز استفاده می‌شد. با انتخاب شیراز به‌عنوان پایتخت ایران، این ارگ به محل استقرار حکومت و سکونت کریمخان تبدیل گردید. پس از فتح شیراز توسط آغا محمدخان قاجار با وجود دستور تخریب بناهای کریمخانی، ارگ کریمخان در شیراز از تخریب نجات یافت و به دارالحکومه فرمانداران محلی تغییر کاربری داد.
در دوره قاجار، ارگ کریمخانی دچار تغییرات نامناسبی شد؛ ساختمان‌های جدیدی در حیاط مرکزی آن ایجاد شد و نقاشی‌های دوران زندیه آسیب دید. در دوران پهلوی نیز ارگ به زندان شهربانی تبدیل گردید و تالارهای آن به سلول‌های زندان تقسیم شد. با وجود این تغییرات، در سال 1350 ارگ تحت مدیریت اداره فرهنگ و هنر قرار گرفت و در سال 1351 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.
بخشهای مختلف ارگ کریم خانی
ارگ کریمخان در شیراز یکی از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی ایران در دو بخش اصلی نظامی و مسکونی تشکیل شده است. در ادامه به بخشهای مختلف ارگ می‌پردازیم:
·محوطه اصلی ارگ
محوطه اصلی ارگ با یک تابلوی کاشی‌کاری زیبا از دوره قاجار در ورودی آغاز می‌شود که صحنه نبرد رستم و دیو سفید را به تصویر می‌کشد. درون محوطه، دیوارهای آجری ساده و پنجره‌های چوبی قرار دارند که سادگی و صمیمیت خاصی به فضا می‌بخشند. حیاط بزرگ با درختان پرتقال تنومند، آبراه‌ها و حوض‌های پرآب، جذابیت و طراوت فضا را دوچندان می‌کند.
·اتاق‌های مختلف ارگ کریم خان در شیراز
اتاق‌های سکونتی ارگ در بخشهای شمالی، غربی و جنوبی قرار دارند. هر بخش دارای یک ایوان با دو ستون بوده و در کنار آن‌ها شش اتاق وجود دارد. این اتاق‌ها از داخل با هم در ارتباط هستند و توسط راهروهایی از هم جدا می‌شوند. دیوارهای آجری، پنجره‌های بزرگ چوبی با شیشه‌های رنگی و طراحی ساده از ویژگی‌های این اتاق‌هاست. در داخل اتاق‌ها عناصری همچون سردر، دوال، طاقچه‌ها، پستو، مقرنس و قطاربندی به چشم می‌خورد.
شاه‌نشین ارگ
شاه‌نشین یا پنج‌دری به اتاق‌های بزرگ و آفتاب‌گیر ارگ گفته می‌شود که سقف بلندی دارند. در ارگ کریمخان سه شاه‌نشین وجود دارد:
- شاه‌نشین جنوبی: مورد استفاده در تمام ایام سال و به‌صورت چهارفصل.
- شاه‌نشین غربی: مناسب تابستان و روبه‌روی حوض بزرگ.
- شاه‌نشین شمالی: مشابه شاه‌نشین جنوبی، برای استفاده در روزهای سرد زمستان.
حمام ارگ
حمام ارگ کریمخان یکی از بخشهای مهم و خاص این مجموعه به شمار می‌رود. این حمام، اولین حمام اختصاصی ایرانی به‌شمار می‌رود. رختکن حمام دارای یک حوض هشت‌ضلعی در وسط و سکوهایی در اطراف بوده که برای تعویض لباس، استراحت، خال‌کوبی، حجامت یا ماساژ استفاده می‌شد. گرم‌خانه حمام نیز به وسیله یک راهرو به رختکن متصل شده و دارای خزینه‌ای برای گرم‌کردن آب است.
·حوض آب
حوض‌های آب ارگ کریم خان در شیراز، سیستم جالبی برای آب‌رسانی دارند. حوض‌هایی در مقابل بخشهای مسکونی ساخته شده‌اند و آبراهه‌هایی در امتداد حوض‌های شمالی و جنوبی قرار داشته که زیبایی خاصی به محوطه می‌بخشند. حوض‌ها از سنگ آهک مقاوم در برابر آب و فرسایش ساخته شده‌اند.
·سامانه آب‌رسانی ارگ کریم خان
برای تأمین آب ارگ از قنات رکن‌آباد استفاده شده است. حوض‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که آب زلال و معدنی قنات را به سمت ارگ هدایت می‌کنند. برای جلوگیری از گنداب شدن آب، فواره‌هایی در حوض‌ها تعبیه شده‌اند که آب را در جریان نگه دارند. متأسفانه، مسیر آب از قنات به ارگ در طول تاریخ خراب شده و سامانه آب‌رسانی ارگ کریمخان مانند گذشته عمل نمی‌کند.
در پایان، تمامی این بخش‌ها نشان‌دهنده مهارت و هنر معماران و هنرمندان دوره زندیه در طراحی و ساخت بناهای تاریخی با کاربری‌های مختلف محسوب می‌شود.
ساعت و آدرس ارگ کریم خان در شیراز
ارگ کریم خان در شیراز در خیابان کریم خان، یکی از خیابان‌های اصلی شهر قرار دارد. در بخش مرکزی این خیابان یعنی میدان شهدا واقع شده و با حرکت به سمت خیابان هجرت از یکی از خروجی‌های این میدان، ارگ کریمخانی در مقابل شما قرار می‌گیرد. این جاذبه گردشگری به‌راحتی با وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس و مترو قابل دسترسی است. اگر از خودروی شخصی استفاده می‌کنید، باید توجه داشته باشید که ارگ کریمخانی پارکینگ ندارد، بنابراین بهتر است در خیابان‌های اطراف به‌دنبال جای پارک باشید. ساعت بازدید از این جاذبه گردشگری در نیمه اول سال از 8:30 صبح تا 9 شب و در نیمه دوم سال از 7:30 صبح تا 8:30 شب است.
