زندگی نامه زاها حدید، معمار فاز دو برج میلاد

زاها حدید معمار برجسته معاصر در سبک واسازی بود. زاها ملیتی عراقی_بریتانیایی داشت. آثار او از هندسه نااقلیدسی پیروی می‌کرد و آمیخته‌ای از ساختمان سازی و طبیعت اطراف بود. پروژه جنجالی فاز دو برج میلاد و هتل فرشته پاسارگاد هم از جمله کارهای زاها در ایران اند.این معمار بزرگ همواره با طرح‌هایش پلی میان مدرنیسم متقدم و عصر دیجیتال ایجاد می‌کرد. او در طول دوران فعالیت حرفه‌ای خودش حدود ۹۵۰ پروژه را در ۴۴ کشور به اجرا درآورد. طراحان جوان زیادی از سراسر جهان که مشتاقانه به دنبال یافتن سبک و شیوه خود هستند، طرح‌های حدید را دنبال می‌کنند. در این مقاله با مدوسا دکور همراه باشید تا بیشتر این نابغه معماری جهان را بشناسید و با پروژه های او در ایران آشنا شوید.

ویدیو این مقاله

تولد و خانواده

زاها (یا به‌طور کامل زها محمد حسین حدید اللهیبی) حدید ۳۱ اکتبر سال ۱۹۵۰ در بغداد، پایتخت کشور عراق، در خانواده ای متمول و ثروتمند به دنیا آمد. پدر او الحاج حسین حدید، یک صنعتگر معروف و از موسسان گروه سیاسی الاهلی بود.که در دهه های 1930 و 1940 فعالیت های جدی داشت. الحاج حسین حدید همچنین در تاسیس حزب ناسیونال دموکرت عراق شراکت داشت و بعد از کودتای سلطنتی عراق، به عنوان وزیر اقتصاد مشغول به کار شد. وجیهه الصبونجی مادر زاها نیز هنرمندی اهل موصل بود. زاها حدید برادری به نام فولاد محمد نیز داشت که نویسنده بود. زاها حدید در طول زندگی خود هرگز ازدواج نکرد و فرزندی نیز نداشت.

تحصیلات زاها حدید

زاها دوران دبیرستان را در مدرسه‌ای که راهبه‌های کاتولیک فرانسوی در بغداد اداره می‌کردند، تحصیل کرد. پس از دوران دبیرستان خانواده ثروتمند زاها او را برای مدت کوتاهی به مدارس شبانه روزی در سوئیس و انگلستان فرستادند. او بار دیگر برای ادامه تحصیلات خود در دانشگاه، به خاورمیانه بازگشت و در دانشگاه آمریکایی بیروت مشغول به تحصیل شد. زاها پس از اخذ مدرک ریاضیات از دانشگاه بیروت بار دیگر درسال 1972 برای تحصیل در رشته معماری به دانشکده معماری انجمن معماری لندن(AA) به انگلستان رفت.

او در لندن از تدریس استادانی نظیر رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد شومی بهرمند بود. استادان او همواره نظر مثبتی در باره او داشتند. زنگلیس درباره او می‌گوید:

“زاها حدید بهترین دانشجویی بود که من داشتم. ما به او معمار «۸۹ درجه‌ای» می‌گفتیم. هیچ چیز در طراحی‌های او ۹۰ درجه نبود. زاها چشم‌اندازی خاص به محیط داشت. تمام ساختمان‌های طراحی‌شده توسط او به قطعات بسیار کوچک تقسیم می‌شدند.او علاقه‌ی زیادی به جزئیات نداشت. به‌عنوان مثال وقتی حدید یک راه‌پله می‌کشید، از شدت عصبانیت به حد انفجار می‌رسیدم. دید او روی تصاویر گسترده‌تر و نماهای بازتر متمرکز بود. وقتی کار به جزئیات می‌رسید، او می‌دانست که می‌توان بعدا آن‌ها را اصلاح کرد؛ و حق هم با زاها بود.”

می‌دونستین آرامگاه این سینا رو یک جوان 23 ساله در سال ۱۳۲۲ طراحی کرده. برای آشنایی با این معمار فاخر ایرانی و آثار دیگر ایشان مقاله هوشنگ سیحون، مرد بناهای ماندگار را بخوانید.

فعالیت های کاری زاها حدید

حدید در سال ۱۹۷۷ از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و برای فعالیت شغلی نزد اساتید سابق خود رفت. دفتر آن‌ها با نام «دفتر معماری شهری» در روتردام هلند قرار داشت. زاها پس از مدتی مجوز شهروندی انگلستان را گرفت و در سال ۱۹۸۰، شرکت خود را با نام «دفتر معماری زاها حدید» تأسیس کرد. زاها پس از تاسیس شرکت خود وارد حوزه تدریس شد. او ابتدا در لندن و سپس در دانشگاه‌های هاروارد، کمبریج، شیکاگو، هامبورگ، ایلینوی و کلمبیا مشغول به تدریس شد. او در همان سال های ابتدایی نام خود را با طراحی های عجیب و انقلابی بر سر زبان ها انداخت. البته طرح‌های حدید اگرچه جلب توجه می‌کردند، اما به دلیل این که غیرقابل ساخت تشخیص داده می‌شدند، به مرحله اجرا نمی‌رسیدند.

اوج شهرت جهانی زاها حدید مربوط به سال ۱۹۸۸ می‌شود . او در این سال برای نمایش طراحی‌ها و نقاشی‌های خود در نمایشگاه طراحی‌های ساختارشکنانه در موزه‌ی هنر نیویورک انتخاب شد. این نمایشگاه توسط معمار مشهور، فیلیپ جانسون برگزار شده بود.

جوایز و افتخارات زاها حدید

زاها حدید، ملکه انحناها عنوانی که مجله گاردین به این معمار بزرگ داده است. زاها در طول زندگی خود جوایز و افتخارات فراوانی به دست آورده. او نشان امپراطوری CBE و DBE انگلستان را دریافت کرده است. زاها عضو افتخاری آکادمی هنر و موسسهء معماری آمریکا بود.

اما معتبر ترین جایزهء زاها حدید در طول دوران حرفه‌ای خود، جایزه معماری پریتزکر بوده است. او این جایزه را در سال 2004 به عنوان اولین بانویی که موفق به کسب این جایزه می‌شود کسب کرد.

زاها در سال 2008، رتبه 69 را در لیست 100 بانوی مجله فوربز کسب کرد. در سال 2010 نیز مجله دیگری به نام New Statesman او را در لیست 50 فرد تاثیرگذار سال قرارداد.

پروژه های مشهور زاها حدید

زاها حدید در طول زندگی کاری خود پروژه های بسیاری را طراحی و به سرانجام رسانده که در اینجا به معرفی برخی از مهمترین کار های او می‌پردازیم

مرکز ورزش‌های آبی المپیک لندن

این اثر شاهکار از زاها حدید، برای میزبانی از بازیهای المپیک لندن ساخته شد. ساخت این استخر زیبا از سال 2005 شروع و تا سال 2011 به طول انجامید. یعنی زمان ساخت این اثر بیش از هر ورزشگاه دیگری طول کشید. هزینه ساخت این ورزشگاه 269 میلیون پوند بود که این رقم حدودا سه برابر هزینه برآورد شده ابتدایی بود.

سالن اپرای گوانژو

این اولین پروژه زاها حدید در چین است. زاها در سال 2002 طراحی این ساختمان را شروع کرد. ساختمان اپرای شهر گوانژو در فضای تجاری جدید این شهر و در مساحتی 70 هزار متر مربعی تاسیس شد. این ساختمان دارای یک سالن اجرا با 1800 صندلی، سالن تئاتر چند منظوره و راهروی ویژه ورودی است. حدید در طراحی این ساختمان مانند دیگر طراحی هایش از طبیعت الگو گرفته است. او این پروژه را با عنوان «دو سنگ‌ریزه» معرفی کرد. هزینه این بنا حدود 300 میلیون دلار گزارش شده است.

پل شیخ زاید

پل شیخ زاید یکی دیگر از پروژه‌های زاها حدید بود که در امارات اجرا شد. این پل جزیره ابوظبی را به شهر متصل می‌کند و سپس به فرودگاه بین المللی می‌رسد. طراحی این پل به‌طوری است که نمایی از حرکت عابران را القا می‌کند. طول پل شیخ زاید ۲۳۵ متر است و در ارتفاع ۶۰ متری از سطح آب ساخته شده است.

موزه‌ی ملی هنرهای قرن ۲۱

این موزه در پایتخت ایتالیا، رم، ساخته شده است و به MAXXI معروف است. حدید در طراحی این ساختمان با استفاده از ترکیب رنگ های متضاد در نماهای داخلی و خارجی، جلوه ای خاص به این ساختمان بخشیده است. حدید خود این طراحی را با عبارت «ترکیبی از برخورد، تداخل و آشفتگی» توصیف کرده است

دیگر پروژه های مشهور

ایستگاه آتش‌نشانی ویترا (۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳)

سکوی پرش برجیزل (۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲)

موزه‌ی هنرهای معاصر سین‌سیناتی (۱۹۹۷ – ۲۰۰۰)

مرکز علوم فائنو (۲۰۰۰ – ۲۰۰۵)

ساختمان مدیریتی بی‌ام‌و (۲۰۰۱-۲۰۰۵)

پاویون پل زاراگوزا (۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸)

موزه ساحلی گلاسگو (۲۰۰۴ تا ۲۰۱۱)

موزه‌ی جامع هنر میشیگان (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲)

مرکز حیدر علی‌اف باکو (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳)

مرکز آموزش و کتابخانه‌ی وین (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳)

اداره مدیریت بندری آنتورپ بلژیک (۲۰۱۶)

پروژه های زاها حدید در ایران

پروژه جنجالی و نیمه تمام فاز دو برج میلاد

پروژه اولی که نام زاها حدید را بیش از پیش در ایران بر سر زبان ها انداخت فاز دوم برج میلاد بود.براساس طرح جامع اولیه برج میلاد، سال ۹۱ مسابقه ای برای طراحی فاز دوم این برج برگزار شد. در این مسابقه بیش از ۳۱ معمار بزرگ ایرانی و خارجی شرکت کردند و در پایان، طرح ارائه شده توسط زاها حدید مورد تایید قرار گرفت. اما مشکلاتی باعث جلوگیری از احداث این پروژه شد، مشکلاتی نظیر ایمن نبودن گودبرداری شروع پروژه و همچنین میزان ارتفاع هتل ها که به اعتقاد شورای شهر وقت تهران موجب بهم ریختن دید کافی به برج میلاد می‌شد.

ایده زاها حدید برای این مجموعه، شامل دو سازه به شکل دو گل نیلوفر است که یکی از آنها بسته و دیگری اندکی باز شده است. گل‌برگ‌های باز شده روی زمین هم، بخشی از ساختمان است که دو برج ۵۵ طبقه را شامل می‌شود.

پروژه هتل فرشته پاسارگاد الهیه

پروژه دیگری که زاها حدید و تیمش در ایران طراح آن بودند وضعیت بهتری نسبت به پروژه قبلی دارد و هم اکنون در حال احداث و ساخت است. این پروژه یک آسمان خراش 46 طبقه در الهیه تهران است. پروژه هتل فرشته پاسارگاد از سال 91 در حال ساخت است و همچنان با وجود مشکلاتی که در منطقه وجود دارد ساخت آن ادامه دارد.

پایان زندگی پرشکوه و علت فوت زاها حدید

زاها حدید سرانجام در سال 2016 در میامی در حالی که همچنان برخی از طراحی هایش مثل استادیوم الجنوب قطر در حال ساخت بود به علت حمله قلبی از دنیا رفت. آثار شاهکار او به حدی زیاد و قابل بحث هستند که می‌شود ساعت ها و روزها درمورد آنها سخن گفت. در آخر این مقاله را با جمله ای از زاها حدید، این معمار بزرگ عصر ما، به پایان می‌رسانیم. ممنون که با مدوسا دکور همراه بودید.

زاها حدید:«شما نه‌تنها باید به خودتان ایمان داشته باشید، بلکه باید به این باور برسید که دنیا لایق از خودگذشتگی‌های شما نیز هست».

زاها حدید