فرش ایرانی برای ما ارزشمند و فراتر از یک کالا و حتی هنر است. برای یک ایرانی، فرش خانه مانند عضوی از خانواده است. فرش ایرانی از جمله بزرگترین و مهمترین آثار ملی ما محسوب می‌شود که برای تمام ایرانیان دارای جایگاه ویژه‌ایست. برای تماشای نقش و نگار فرش ایرانی، لازم نیست طراح باشید، حتی لازم نیست اصالتی ایرانی داشته باشید؛ از هر فرهنگ و زبانی که باشید، از تماشای این سادگی پیچیده لذت می برید. تنوع طرح و نقش فرش‌های ایرانی به حدی است که آن را قوی‌ترین و محکم‌ترین عامل اعتبار هنری این آثار می‌شمارند. در این مقاله می‌خواهیم به هشت تا از جذاب‌ترین نقش‌های فرش ایرانی بپردازیم. با مدوسادکور همراه باشید.
1- طرح فرش ایلی
اولین نقشی که به سراغ آن می‌رویم فرش با طرح ایلی است. اين طرح از اصیل ترین طرح فرش های ایرانی است و ذهن قاليبافان بومی آن را خلق کرده است. طبيعت و محيط زندگی آن ها به ساده ترين شکل ممکن در دل اين فرش جلوه کرده است. از نقش های منظم پيروی نمی‌کند و زيبايی چشم گیری دارد. این دسته از طرح‌ها زیر مجموعه‌های بسیاری دارند. از این زیر مجموعه ها می‌توان به قشقايی بته، افشاری، خاتونی، اردبيل، مزلقان، خمسه، ساوه، تفرش، هريس، مهربان، بختياري، کردی، يلمه، فردوس، سالارخانی ، يعقوب خانی و … اشاره کرد.
یکی از پرطرفدارترین زیر مجموعه های این طرح طرح ماهی درهم است که بافت آن به طور ذهنی و بدون نقشه انجام می شود. اين طرح بیشتر در بيرجند بافته می‌شود.
2- طرح فرش بته‌ای
بته جقه یک المان ایرانی بسیار مشهور است که تقریبا در تمام آثار هنری ایرانی دیده می‌شود. طرح بته از درخت سرو الهام گرفته است. بته های سرکج این طرح، به بته جقه شهرت یافته و در طرح های فرش ایرانی در اندازه ها و شکل های مختلف دیده می شود. از معروف‌ترین طرح‌های بته‌ای می‌توان به بته جقه ای، بته شاخ گوزن ، بته ترمه ، بته سرابندی ، بته خرقه ای، بته قلمکار اصفهان، هشت گل، هشت بته، بته سنندج، بته افشاری، بته بازوبندی و بوته بادامی اشاره کرد.
3- طرح فرش ترکمن
طرح فرش ترکمن به نوعی از زیر مجموعه‌های فرش ایلی محسوب می‌شود. اما به دلیل گستردگی هنر فرشبافی در منطقه ترکمن صحرا و همچنین نقش‌های بسیاری که این گونه فرش‌ها دارند فرش ترکمن به طور مستقل جای خود را در بین نقش‌های فرش ایرانی جا باز کرده است. از غجیب ترین شگفتی های بافت این فرش این است که این طرح ها را به طور ذهنی و بدون نقشه می بافند.
ترکمنی قاب یمونی، ترکمنی شانه‌ای، ترکمنی غزال گز (چشم آهو)، ترکمنی آخال، ترکمنی چهار قاب، ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی طرح‌های فرعی این دسته را تشکیل می‌دهند.
4- فرش طرح شاه عباسی
مورد چهارم که در چند سال گذشته نیز بسیار پرطرفذار بوده است طرح فرش شاه عباسی است. این طرح به خاطر گل هایش به نام شاه عباسی مشهور شده است. گل های فرش شاه عباسی جلوه اصلی را در طراحی این فرش دارند ، ضمن آنکه شاخه ها ، برگ ها ، طرح های اسلیمی هم در متن و حاشيه آن دیده می شوند.
افشان ، ترنج دار ، درختی، شيخ صفی ، شاه عباسی تصرفی ، ترنجی طره‌دار و بوته‌ای از زیر مجموعه های طرح فرش شاه عباسی هستند.
5- فرش طرح گل فرنگ
طرح گل فرنگ همانطور که از نامش پیداست تشکیل شده از ترکیب طرح های اصیل ایرانی با گل‌های طبیعی خصوصا گل سرخ که بسیار در خانه‌های ایرانی از قدیم رونق داشته. در اين طرح فرش ایرانی از رنگ های تند و روشن ، به ویژه رنگ سرخ استفاده می شود.
گل سرخ یا لچک ترنج ، گل فرنگ بيجار ، گل فرنگ مستوفي ، گل فرنگ ترنج دار ، گل فرنگ دسته گل و گل فرنگ گل و بلبل از جمله زیر مجموعه‌های این طرح محسوب می‌شوند.
6- طرح فرش هندسی
در این طرح از انواع اشکال هندسی استفاده می‌شود، در طرح فرش هندسی معمولاً خطوط زاویه دارند و بطور دورانی و قوسی شکل حرکت نمی‌نمایند. از طرح‌های زیر مجموعه این نقش می‌توان به هندسی بندی قابي ، هندسی ترنج دار ، هندسی محرمات ، هندسی لچک ترنج یا شاخه شکسته ، هندسی کف ساده ، هندسی خطائي ، هندسی ستاره یا موزاييک ، هندسی خاتم شيرازی و هندسی جوشقاني اشاره کرد.
7- نقش فرش اسلیمی
یکی دیگر از طرح و نقش‌های پرطرفدار، اسلیمی است. شکل اصلی این طرح را شاخه‌های دورانی در میان برگ‌ها تشکیل می‌دهد. شاخه های این فرش برگرفته از طرح نقش درختی می‌باشد که از نقش‌های قدیمی فرش ایرانی است. شاخه های دورانی در ميان برگ هاست و درخت پرپیچ وخمی را در ذهن متبادر می کند.
معروف ترين طرح فرش ایرانی اسليمی ، اسليمی دهان اژدر است. در اين طرح اسليمی، انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن تبدیل می شود، انگار که اژدها دهان بازکرده است. روی ساقه شاخه های این طرح، جوانه‌هايی هم دیده می شوند که آن ها را اسليم می نامند.
8- طرح فرش ایرانی افشان
طرح اخری که به سراغ آن رفته‌ایم طرح افشان است. در طرح فرش ایرانی به طور معمول همه شکل ها و اجزای طرح به هم پیوسته هستند؛ انگار نقاش قلم خود را از ابتدا تا پایان طرح ، از روی کاغذ برنداشته است! ولی در طرح افشان ، گل و برگ ها و شاخه ها به طور پراکنده و بدون پيوستگی باهم در فرش پخش شده‌اند.
طرح های افشان اسليمي ، افشان ختائي ، افشان بندي ، افشان شکسته ، افشان گل اناري ، افشان شاه عباسي ، افشان شاخه پيچ و افشان دسته گل از زیر مجموعه‌های این نقش هستند.
سخن نهایی
فرش ایرانی از بخش‌های مهم فرهنگ ایرانی است به طوری که در اکثر نقاط دنیا ایران را با فرش‌های متنوع و زیبایش می‌شناسند. فرش بخش مهمی از دکوراسیون خانه‌های ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد. در این مقاله شما را با 8 تا از جذاب‌ترین نقش‌های فرش ایرانی موجود در بازار ایران آشنا کردیم و امیدواریم که این مقاله به انتخاب بهتر فرش مورد نظرتان کمک کند. ممنون از همراهی شما با مدوسادکور.
