زیارت گاه چک چکو زرتشتیان یا زیارتگاه پیر سبز، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی برجسته در قلب کویر یزد و نزدیکی اردکان بوده که به عنوان یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان شناخته می‌شود. این مکان با موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که در دل یک کوه وسط بیابان قرار دارد، همواره مورد توجه گردشگران و محققان ایرانی و خارجی قرار گرفته است. زیارتگاه چک چکو به دلیل رازآلود بودن و معماری منحصر به فرد بنای خود، همواره مورد توجه افرادی که به کاوش در تاریخ و فرهنگ باستانی علاقه دارند، قرار گرفته است. در این مقاله مدوسادکور قصد داریم تا به این بنای تاریخی برویم و شما را با عجایب مختلف چک چکو آشنا کنیم.
تاریخچه زیارت گاه چک چکو زرتشتیان
در مورد تاریخچه‌ی زیارتگاه چک چکو زرتشتیان، هنوز به توافقی درباره‌ی ریشه‌های واقعی آن نرسیده‌ایم، تنها می دانیم که شکل‌گیری این زیارتگاه به حدود ۱۳۷۰ سال پیش، یعنی پس از مرگ یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، بازمی‌گردد. افسانه‌های مرتبط با ناپدید شدن دختر یزدگرد، به طور مستقیم به ساخت این بنا ارتباط داده می‌شوند، زیرا طبق افسانه ها، یک چوپان با همراهی بزرگان زرتشتی، این زیارتگاه را بنا نهاده است.
با وجود تاریخچه‌ی مبهم و عدم دسترسی به اطلاعات دقیقی درباره‌ی شکل‌گیری زیارتگاه چک چکو، همچنان این مکان به عنوان نمادی از تاریخ و فرهنگ زرتشتیان به عنوان یک مقصد مهم برای زیارت شناخته می‌شود. همچنین این زیارتگاه به خاطر ویژگی‌های خاصی همچون قابلیت چکه کردن آب از سقف آن که باعث شده تا در اطراف زیارتگاه چنارهای کهنسال و گیاهانی چون، پرسیاوشان و انجیر کوهی روی صخره‌های آن رشد کنند، بر جذابیت این مکان می افزاید.
وجه تسمیه چک چکو
نام «چک چک» یا «پیر سبز» از منشأی زبان‌شناسی برخوردار بوده که بر اساس صدای خاصی که در محیط این مکان می‌شنود، انتخاب شده است. این صدا به خاطر قطرات آبی بوده که از فراز تالار نیایشگاه به درون حوضچه‌ای ریخته و صدای چک چک مشخصی را ایجاد می‌کند. زمین‌شناسی منطقه یزد که در گذشته بخشی از دریایی بوده باعث شده کوه‌ها و سنگ‌های آن از طریق فرسایش و گذر آب‌های زیرزمینی شکل بگیرد و این آب‌ها به رویش و سرسبزی در محیط نیایشگاه چک چک کمک کند.
داستان زیارت گاه چک چکو زرتشتیان
با توجه به روایت‌های شفاهی زرتشتیان، زیارت گاه چک چک در استان یزد یکی از مکان‌های مهم مذهبی بوده که به داستانی در زمان حمله اعراب به ایران مربوط می شود. نیک بانو، دختر دوم یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، در حال فرار از مهاجمان به دامنه کوه چک چک می‌رسد و خداوند را می‌خواهد تا او را پناه بدهد. در این وضعیت کوه دهان باز کرده و نیک بانو در آن پنهان شده یا به تعبیری دفن می‌شود. این مکان بعدها به عنوان زیارت گاه چک چکو زرتشتیان معروف و به یاد دختر یزدگرد سوم بنا شد.
بر اساس این روایت‌های شفاهی، اعضای دیگر خانواده یزدگرد سوم نیز در نقاط دیگری از یزد پناه گرفته و پس از درگذشت، زیارتگاه‌هایی به یادبود آنها ساخته شده‌اند؛ از جمله پیر پارس بانو، پیر نارستانه، پیر هریشت، پیر نارکی و پیر ستی پیر. همچنین درختچه‌ها و درختان سرو که در این مکان رویش یافته‌اند، از جمله نمادهای مقدس دین زرتشتی هستند که به زیبایی و ارزش این نیایشگاه افزوده‌اند.
مراسم های مهم در زیارت گاه چک چکو زرتشتیان
هر سال مراسماتی در زیارتگاه چک چک یزد، به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز زیارتی زرتشتیان برگزار می‌شود. این مراسمات در طول سال، زمان‌های مختلفی داشته که پیروان زرتشت از داخل و خارج ایران به این مکان مقدس می‌آیند تا آیین‌های مذهبی خود را به صورت جماعت انجام دهند.
یکی از مهم‌ترین آیین‌های زرتشتی به روزهای ۲۴ تا ۲۷ خرداد مرتبط می‌شود که در این تاریخ‌ها، زرتشتیان به زیارتگاه چک چک رسیده و در فعالیت‌هایی همچون دعا، نیایش همگانی، خواندن اوستا و نیایش اهورا مزدا، پختن نذری، روشن کردن شمع و عود و آتش، خواندن سرودهای شاد و غیره شرکت می‌کنند. این مراسمات به اندازه‌ای شکوهمند بوده که به«حج زرتشتیان» مشهور هستند.
علاوه بر این، جشن مهرگان نیز یکی دیگر از مراسمات مهم است که زرتشتیان در زیارتگاه چک چک شرکت می‌کنند. در این روزها، پیروان دین زرتشت با پوشیدن لباس‌های ارغوانی، به مدت ۶ روز به جشن و پایکوبی می‌پردازند. همچنین، روز سیزده‌به‌در نیز یک روز خاص بوده که فقط پیروان زرتشت می توانند داخل زیارتگاه چک چک شوند.
این مراسمات نه تنها جنبه‌های مذهبی دارند، بلکه برای جامعه زرتشتی ایران و جهانی اهمیت فرهنگی و اجتماعی دارند. به طور مثال، عروس و دامادهای زرتشتی نیز با شرکت در این مراسمات، زندگی مشترک خود را متبرک می‌کنند.
معماری زیارت گاه چک چک یزد
معماری زیارتگاه چک چک نیز بسیار ویژه است؛ این زیارتگاه در دامنه کوه واقع شده و برای رسیدن به محل اصلی نیایشگاه، باید تعداد زیادی پله را پشت سر بگذارید که بخشی از مناسک این مکان به شمار می‌آید. محل اصلی نیایشگاه در دل کوه واقع شده و به عنوان مکانی برای انجام آیین‌ها و نیایش‌های دینی استفاده می‌شود. فضاهایی برای بازدیدکنندگان غیرزرتشتی نیز در نظر گرفته شده است.
معماری زیارت گاه چک چکو زرتشتیان یزد شامل یک در برنزی با نقش سربازان هخامنشی بوده که دیواره‌های آن با دود شمعی که توسط زیارت‌کنندگان روشن می‌شود، به رنگ سیاهی می‌زند. قطرات آب که حالت چکه چکه از سقف غار به پایین می‌افتند و این ویژگی طبیعی نیز به جذابیت و ارزش افزوده مکان مذهبی پیر سبز می‌پیوندد.
جاهای دیدنی اطراف زیارتگاه چک چک یزد
فاصله یزد تا چک چک حدود 93 کیلومتر است. اطراف زیارت گاه چک چکو زرتشتیان، مناطقی زیبا و متنوع برای بازدید وجود دارد که هرکدام دارای جذابیت‌های خاصی هستند. به عنوان مثال، قلعه علی بیک که تنها ۳۰ دقیقه با آن فاصله داشته و با بافت تاریخی و منظره‌های دلنشین، مکانی برای گردش در تاریخ است. روستای خرانق، نیز با فضای طبیعی و زیبای خود، ۳۲ دقیقه با ماشین فاصله دارد و گردشگران را به خود جذب می‌کند. قلعه زردک اردکان با معماری خاص و تاریخی، ۳۳ دقیقه رانندگی از زیارتگاه واقع شده و تجربه‌ای جذاب از زندگی مردم گذشته فراهم می‌کند. آب انبارهای احمد آباد با طراحی زیبا و محلی برای استراحت و آرامش، با ۳۶ دقیقه رانندگی قرار دارد. در پایان نیز پیر هریشت که در ۴۲ دقیقه فاصله قرار داشته و با محیط طبیعی و جاذبه‌های مذهبی و فرهنگی، از جاهای دیدنی دیگر نزدیک به زیارت گاه چک چکو زرتشتیان بوده که گردشگران زیادی را به خود می‌کشاند.
در پایان، امیدواریم که از خواندن این مطلب لذت برده باشید!
