کلیسای تادئوس مقدس؛ قدیمی ترین کلیسای جهان

کلیسای تادئوس مقدس، معروف به قره کلیسا جلفا یکی از برجسته‌ترین پرستشگاه‌های مسیحیت در جهان است که در روستای قره کلیسا واقع در چالدران ارومیه قرار دارد. این کلیسا که به اعتقاد بسیاری از مورخان نخستین کلیسای جامع جهان مسیحیت محسوب می‌شود، با معماری خاص و منحصربه فرد و قدمتی طولانی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در ایران شناخته می‌شود. کلیسای تادئوس مقدس که بر مزار یکی از حواریون مسیح به نام تادئوس مقدس بنا شده در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و هر ساله توجه گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند. در این مقاله مدوسادکور قصد داریم تا به تاریخچه و معماری کلیسای تادئوس مقدس به طور کامل بپردازیم.

تاریخچه کلیسای تادئوس

کلیسای تادئوس مقدس که در زبان ارمنی به «سورپ تادئوسی وانک» معروف بوده، داستانی طولانی و تاریخی دارد که به دوران حواریون مسیح بازمی‌گردد. تادئوس، یکی از حواریون دین مسیح در حدود سال 40 میلادی به دعوت شاه آبکار به ارمنستان سفر کرد.

پس از مرگ شاه آبکار و به قدرت رسیدن سانادروک، پادشاه جدید و دخترش ساندخت به مسیحیت ایمان آوردند. اما پس از مدتی، سانادروک از مسیحیت رویگردان شد و تادئوس و همراهانش، از جمله دختر پادشاه را به قتل رساند. پیکر تادئوس مقدس به عنوان حواری مدفون در قره کلیسا جای گرفت و به تدریج این مکان به یکی از زیارتگاه‌های مهم ارمنی‌ها تبدیل شد.

این کلیسا که به عنوان یکی از نخستین کلیساهای جامع جهان مسیحیت شناخته می‌شود با معماری منحصربفرد و قدمت بالای خود، امروزه به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ارومیه و چالدران تبدیل گردیده است. کلیسای تادئوس مقدس که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، هرساله توجه گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند.

بررسی معماری کلیسای تادئوس یا قره کلیسا

کلیسای تادئوس نمونه بارزی از معماری کلیساهای ارامنه بوده و به دلیل طراحی و ساختار منحصربه‌فرد خود، توجه بسیاری از بازدیدکنندگان و محققان هنر و معماری را به خود جلب کرده است. این کلیسا ترکیبی از عناصر معماری ارامنه، ایرانی و بیزانسی را در خود جمع کرده که در طراحی و ساختار آن به‌وضوح می‌توان دید. آخرین تعمیرات این بنا به زمانی بازمی‌گردد که مرز ایران و ارمنستان توسط رود ارس از یکدیگر جدا شده بود و یک اسقف ارمنی به بازسازی و گسترش این کلیسا پرداخت. او با الهام از کلیسای بزرگ نزدیک ایروان و درخواست از عباس میرزا (ولیعهد فتحعلی‌شاه) بخش عظیمی از کلیسا را بازسازی کرد و بخش سفید کلیسا به وجود آمده که با تلفیق با بخش قدیمی (کلیسای سیاه) شاهکاری از معماری را به نمایش می‌گذارد.

·بخش داخلی کلیسا تادئوس

کلیسای تادئوس مقدس دارای معماری خاص به شکل بازیلیک بوده که شامل دو گنبد بزرگ و یک گنبد کوچک هرمی‌شکل و دوازده‌ ترک می‌شود. بخش قدیمی این ساختمان با سنگ‌های تراشه‌ای سیاه‌رنگ و بخش جدید آن با سنگ‌های سفید ساخته شده است. تزیینات بخش سفید با استفاده از سنگ‌های آهکی که به‌راحتی قابل تراش و حجم‌سازی هستند، بسیار جدید و منحصربه‌فرد بوده و این تزیینات شامل تصاویر گل‌بوته‌های فراوان، چهره‌های حواریون مسیحی، حضرت مسیح (ع) و حضرت مریم و حتی داستان‌های مصور از شاهنامه است که زیبایی و ارزش هنری کلیسا را دوچندان می‌کند.

·بخش خارجی کلیسا تادئوس

بخش خارجی کلیسا نیز با طرح‌های زیبایی مانند گردونه‌های خورشید و حجاری‌های بنای اولیه کلیسا تزیین شده است. در بخش کلیسای سفید، حجاری‌های ارزشمند بسیاری به‌صورت تصاویر انسان، نقوش گل‌وبوته، اشکال حیوانات و موتیف‌های تزیینی دیده می‌شود که از عقاید مذهبی و هنر زمان خود الهام می‌گیرد. این کلیسا شامل فضاهای جانبی، دو حیاط شرقی و غربی و ۴۷ اتاق بوده که به راهبان، طلبه‌ها، محققان و نویسندگان زمان خود تعلق داشت. برج ناقوس کلیسا نیز به زیباترین شکل طراحی شده، هرچند عملیات بازسازی آن در دوره قاجاریه ناقص مانده است. کلیسا تادئوس مقدس با داشتن معماری منحصر به فرد و قدمت تاریخی، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در منطقه چالدران به شمار می‌آید.

آدرس کلیسای تادئوس مقدس

بازدید از کلیسای تادئوس مقدس یا قره کلیسا مستلزم پرداخت هزینه ورودی بوده که این هزینه در مقایسه با زیبایی‌های بی‌حد و حصر این مکان بسیار ناچیز به حساب می‌آید. با توجه به قرار گرفتن کلیسای تادئوس مقدس در منطقه‌ای سردسیر، بهترین زمان برای بازدید از آن فصول بهار و تابستان محسوب می‌شود. البته باید در نظر داشت که در هفته اول ماه مرداد، کلیسای تادئوس مقدس میزبان مراسم مذهبی بوده و ورود غیر مسیحیان به آن ممنوعیت دارد.

برای دسترسی به کلیسای تادئوس مقدس، دو مسیر اصلی وجود دارد. مسیر اول از شهر تبریز آغاز می‌شود؛ به این ترتیب که از تبریز حرکت کرده و پس از گذر از شهرهای مرند و قره‌ضیاءالدین به شوط می‌رسید. از آنجا باید وارد مسیر شوط-چالدران شوید و پس از طی مسافتی حدود 35 کیلومتر، سه راهی قره کلیسا را خواهید یافت. مسیر دوم از ارومیه شروع می‌شود؛ پس از حرکت از ارومیه و ورود به جاده چالدران، باید مسیر شوط را پیش گیرید تا سه راهی قره کلیسا پیش چشمان شما نمایان شود.

در پایان امیدواریم که با خواندن این مطلب توانسته باشیم که تنها گوشه‌ای از زیبایی‌های معماری ایرانی را به شما نمایش دهیم.