علت خشکی دریاچه ارومیه مشخص شد

یکی از هیجان انگیزترین و جذاب ترین نقاط گردشگری ایران و یکی از شورترین دریاچه‌های دنیا خشک شد. خبری عجیب که نمی‌شود به سادگی از آن عبور کرد. دریاچه ارومیه که از مهمترین دریاچه‌های ایران بود به طور کامل خشک شد و به همین راحتی یکی از نعمات و سرمایه‌های اصلی ایران از دست رفت. برای خشکی این دریاچه دلایل مختلفی مطرح شده است که در این مطلب قصد داریم تا برخی از مهمترین آنها را بررسی کنیم تا بیشتر ابعاد این فاجعه‌ی زیست محیطی را واکاوی کنیم. در ادامه با مدوسادکور همراه باشید.

دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه درون کشور به حساب می‌آید که ما بین دو استان آذربایجان شرقی و غربی در شمال شرقی ایران قرار دارد و یکی از ارزشمندترین اکوسیستم‌های ایران را شکل می‌دهد. این دریاچه پس از بحرالمیت دومین دریاچه آب شور جهان به حساب می‌آید. پیش از فاجعه‌ی خشکی دریاچه ارومیه، در سال 1377 این دریاچه با مساحتی در حدود شش هزار کیلومتر مربع در رتبه بیست و پنجم وسیع ترین دریاچه‌های دنیا قرار داشت. میلیون‌ها سال پیش این دریاچه بخشی از دریای پاراتتیس بود.

بزرگ ترین دریاچه شور خاورمیانه، از رودهای زرینه رود، سیمینه رود، شهرچای، نازلو، باراندوز، تلخه رود، گادر و زولا تغذیه می‌شود. این دریاچه جزایر بسیاری را هم در درون خود دارد که کبودان، اشک داغی، آرزو و اسپیر از مهمترین جزایر این دریاچه هستند. حوضه آبریز این دریاچه معادل سه درصد مساحت ایران است. این حوضه توسط 21 رود دائمی و یا فصلی و 31 رود دوره‌ای تغذیه می‌شود.

زیست بوم دریاچه ارومیه توسط یونسکو به عنوان منطقه حفاظت شده به ثبت رسیده است. این دریاچه محل توقفی برای بسیاری از پرندگان مهاجر نیز می‌باشد که متاسفانه با خشک شدن تدریجی آن تمام زیست بوم این منطقه که به عنوان پارک ملی نیز ثبت شده است دچار آسیب بسیار شدیدی شده است.

دلایل خشکی دریاچه ارومیه

دلایل بسیاری را برای خشک شدن بزرگ ترین آبگیر دائمی آسیای غربی مطرح کرده‌اند که در ادامه چند مورد از آنها را بررسی خواهیم کرد. دلایلی که هم به گرمایش جهانی ارتباط دارند و هم به عدم توجه کافی و خطاهای جبران ناپذیر انسانی. که به گفته کارشناسان حدود 40 درصد مربوط به عوامل طبیعی و 60 درصد به عوامل انسانی ارتباط دارد. نتایج به دست آمده از محققانی در آمریکای شمالی نشان می‌دهد که عاملی مثل خشکسالی تنها پنج درصد در خشکی دریاچه ارومیه موثر بوده و 95 درصد از دلایل خشکی مربوط به عوامل انسانی از جمله ایجاد گذرگاهی که از میان دریاچه عبور می‌کند، است.

1-جاده میان گذر، عامل اصلی خشکی دریاچه ارومیه

شاید اصلی‌ترین و یکی از مهم ترین عوامل تشدید کننده خشکی دریاچه ارومیه ساخت جاده میان گذر دریاچه ارومیه باشد. این جاده میان گذر باعث شده تا دریاچه ارومیه از وسط به دو نیم تقسیم شود. به عقیده بسیاری از کارشناسان این موصوع باعث شده است تا روند طبیعی دریاچه بهم بریزد و همین امر منتج به خشکی دریاچه ارومیه شود. یکی دیگر از مشکلاتی که احداث پل میان گذر ایجاد کرده است این است که وجود پل و عدم گردش آب باعث افزایش حجم رسوبات و کاهش عمق آب شود و این موضوع باعث افزایش تبخیر آب شود.

همچنین یکی دیگر از مشکلاتی که با ساخت این میان گذر ایجاد شد، ورود حجم ریادی از مصالح ساختمانی به درون دریاچه می‌باشد که

2- ساخت سد‌

ساخت سدها که باعث جلوگیری از ورود آب به حوضه دریاچه ارومیه می‌شد، عامل بعدی در افزایش سرعت خشکی دریاچه ارومیه بود. در استان آذربایجان غربی و ارومیه در مسیر رودهایی که به دریاچه رارومیه منتهی می‌شوند، 22 سد ساخته شده که تا کنون 8 عدد از آنها به بهره‌برداری رسیده است. در استان کردستان 4 سد ساخته شده و همچنین در استان آذربایجان شرغی نیز 36 سد ساخته شده که 22 سد از آنها به بهره‌برداری رسیده‌اند. در مجموع 62 سد که 34 سد از آنها به بهره‌برداری رسیده است.

وجود این سدها که مجموعا 44 تا از آنها در سه دهد اخیر ساخته شده‌اند، باعث شده تا حجم آب ورودی به دریاچه به حداقل ممکن برسد و این موضوع سرعت خشکسالی را افزایش داده است.

3- حفر چاه‌های غیر مجاز

چیزی در حدود نزدیک به 50 هزار حلقه چاه غیر مجاز در محدوده دریاچه ارومیه برای اهداف کشاورزی و دیگر کاربری‌ها در طی سال‌های گذشته حفر شده است که این موضوع باعث شده تا سطح آب‌های زیرزمینی بیش از پیش کاهش پیدا کند و سرعت خشک شدن دریاچه را افزایش دهد. استفاده از آب‌های زیرزمینی به وسیله حفر چاه‌های غیر مجاز باعث شده است تا 680 هزار هکتار سطح زیر کشت در این منطقه به وجود بیاید. در ضمن وجود این آب باعث ده تا بخش زیادی از سطح زیر کشت از حالت زراعی به باغی تغییر کاربری دهد و همین موضوع در هدر رفت آب تاثیر بیشتری نیز گذاشته است.

4-افزایش دمای هوا

گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی نیز یکی دیگر از عوامل و دلایلی است که به خشکی دریاچه ارومیه کمک کرده است. هرچند این عامل نسبت به عوامل دیگر کم رنگ‌تر است اما حضور آن را نمی‌توان دست کم گرفت. طبق آمار در دو دهه گذشته بیش از 2 درجه دمای هوا افزایش داشته است.

اثرات مخرب زیست محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه

شاید اصلی‌ترین مشکل و اثر مخرب خشکی دریاچه ارومیه تبدیل شدن آب و هوای منطقه به شرایط گرمسیری و همچنین ایجاد بادهای نمکی است. در کنار موضوع پخش شدن نمک و ایجاد شوره زار، امکان هوازی شدن مواد سمی موجود در رودخانه که به دلایل مختلف وارد آب دریاچه شده‌اند، خطرات مختلفی مثل بیماری‌های تنفسی را به وجود خواهند آورد.

سخن نهایی

محیط زیست یکی از اصلی‌ترین سرمایه‌های هر کشوری به حساب می‌آید و حفظ صحیح آن در آینده کشور و منطقه بسیار موثر خوهد بود. متاسفانه در کشور ما این موضوع پر اهمیت به حاشیه رانده شده و باعث شده است که در مرور زمان یک به یک سرمایه‌های اصلی مملکت را از دست بدهیم. امیدواریم تا برای احیای این اکوسیستم مهم در منطقه آذربایجان و جلوگیری از رخدادن چنین اتفاقاتی در آینده بتوانیم تا حدی اشتباهات سریالی گذشته را جبران کنیم. ممنون از همراهی شما با مدوسادکور.

پیشنهاد میکنیم مقاله تخریب دومینو وار ۵ ساختمان و جانباختن ۴نفر در تهران رو از سایت مدوسادکور از دست ندهید.