طاق بستان، نگین جاودان تاریخ و هنر در دل کرمانشاه، هر رهگذری را به سفری دور از هیاهوی زمان می‌برد. نقش برجسته‌های باشکوه، سرگذشت شاهان ساسانی و روزهای باشکوهی را روایت می‌کنند که در دامان کوه و کنار دریاچه‌ای آرام، صحنه‌هایی از زندگی، شکار و جشن‌های شاهانه را در خود نهفته دارند. گویی هر نقش، زمزمه‌ای است از صدای تاریخ؛ و با هر نگاهی، قصه‌ای نو بر دل و جان نقش می‌بندد. این جا طاق بستان، جایی برای عاشقان هنر، تاریخ و آرامش.
تاریخچه
طاق بستان، مجموعه‌ای بی‌نظیر از نقش برجسته‌ها و کتیبه‌های دوره ساسانی، یکی از آثار ارزشمند تاریخی ایران است. در ابتدا، پادشاهان ساسانی برای حجاری‌های خود، تخت جمشید را برگزیدند، اما پس از به پادشاهی رسیدن اردشیر دوم در سال‌های ۳۷۹ تا ۳۸۳ میلادی، او تصمیم گرفت تا این منطقه را به‌عنوان محلی برای به‌جا گذاشتن یادگاری از دوران سلطنتش انتخاب کند. طاق بستان با موقعیت ویژه و طبیعت چشم‌نواز، بهترین مکان برای نمایش شکوه و قدرت پادشاهان ساسانی شد.
یکی از دلایل انتخاب طاق بستان، جایگاه جغرافیایی آن است که در مسیر جاده ابریشم، شاه‌راه تجاری مهم آسیا قرار داشت. این منطقه نه‌تنها از طبیعت بکر و زیبا برخوردار بود، بلکه چشمه‌ای با آب زلال نیز داشت که جذابیت محیط را دوچندان می‌کرد. همچنین، در گذشته، بناهای دیگری نیز در این محل وجود داشته که اکنون تنها آثار کوچکی از آن‌ها باقی مانده است؛ از جمله بقایای پلی در شرق نقش برجسته اردشیر و سنگ‌نگاره‌ای که در سال‌های اخیر در بالای چشمه طاق بستان کشف شده است.
در طول تاریخ، طاق بستان با نام‌های متفاوتی توسط سیاحان و مورخان اسلامی یاد شده است؛ ابن فقیه و ابن رسته این مکان را «شبديز»، یاقوت حموی «قصر شیرین»، و حمدالله مستوفی «طاق بسطام» نامیده‌اند. در گویش کرمانشاهی، این مجموعه به «تاق وه سان» شناخته می‌شود که به معنای «طاقی از سنگ» است. واژه «تاق» ریشه‌ای فارسی دارد و معرب آن «طاق» است، بنابراین نوشتن آن به‌صورت «تاق بستان» نیز درست محسوب می‌شود.
بخشها
البته! در ادامه، اطلاعات مربوط به طاق بستان به‌صورت خلاصه و در قالب بولت و توضیحات کوتاه آمده است:
– **تاج‌گذاری شاهان ساسانی**
در طاق بستان می‌توان صحنه‌های تاج‌گذاری شاهان مختلف دوره ساسانی مانند اردشیر دوم، شاپور دوم، شاپور سوم و خسروپرویز را مشاهده کرد. این نقش‌ها نشان‌دهنده‌ی قدرت و عظمت شاهان ساسانی است.
– **کتیبه‌های سنگی پهلوی**
کتیبه‌های طاق بستان به خط پهلوی نوشته شده‌اند و جزئیات زندگی و آداب و رسوم شاهان ساسانی را روایت می‌کنند. این سنگ‌نوشته‌ها با دقت و هنرمندی بالا حکاکی شده‌اند.
– **نقش برجسته شکار شاهانه**
یکی از بخش‌های دیدنی طاق بستان، نقش‌های شکار شاهانه است که صحنه‌هایی از شکار گراز و گوزن توسط شاهان ساسانی را به تصویر می‌کشد. این تصاویر نشان‌دهنده اهمیت شکار در فرهنگ درباری و نمایش قدرت شاه است.
– **تصویر خسروپرویز سوار بر شبدیز**
خسروپرویز در حالی که سوار بر اسب محبوبش شبدیز است، به‌طور باشکوهی حکاکی شده. جزئیات لباس و زره وی، دقت هنرمندان آن دوره را به تصویر می‌کشد و هنر نقاشی بر سنگ را نمایان می‌سازد.
– **هنر موسیقی و رقص در طاق بستان**
نقش‌هایی از نوازندگان و زنان در حال نواختن آلات موسیقی، نشان‌دهنده‌ی توجه به هنر موسیقی و رقص در دربار ساسانی است. این بخش، جشن‌ها و بزم‌های شاهان را به نمایش می‌گذارد.
– **طاق بزرگ**
طاق بزرگ، فضایی با نقوش پیچیده شامل فرشته‌های بالدار، درخت زندگی و شکارگاه‌های پادشاهی است. این طاق یکی از برجسته‌ترین آثار سنگ‌نگاری ساسانی محسوب می‌شود که عمق و عظمت هنر ساسانی را نشان می‌دهد.
– **نقش فروهر و اهورامزدا**
در طاق بستان، تصویر فروهر و اهورامزدا مشاهده می‌شود که حلقه‌ی فر ایزدی را به شاهان می‌سپارند. این نقوش نشان‌دهنده‌ی پیوند عمیق دین زرتشتی با فرهنگ ساسانی است.
– **نقش برجسته اردشیر دوم**
در این تصویر، اردشیر دوم حلقه‌ای از اهورامزدا دریافت می‌کند که نشانگر تایید خدای یکتا برای حکومت اوست. جزئیات چهره و پوشش وی بسیار دقیق و با دقت هنرمندانه‌ای حکاکی شده است.
– **تصویر شکار گوزن**
این بخش، صحنه‌ای از شکار گوزن‌ها به رهبری شاه ساسانی را نمایش می‌دهد که از جزئیات دقیق و هنری برخوردار است. این تصاویر، نمادی از بزم و شکوه درباری ساسانی محسوب می‌شود.
– **نقش برجسته شکار گراز**
صحنه‌ای از شکار گراز که با حکاکی دقیق و هنرمندانه اجرا شده است، قدرت و شجاعت شاهان را در این شکارهای پرماجرا به تصویر می‌کشد. در این نقش، نوازندگان و همراهان شاه نیز حضور دارند که حال و هوای جشن و سرور را القا می‌کند.
– **مجسمه اسب‌سوار زره‌پوش**
یکی از آثار برجسته، نقش اسب‌سواری زره‌پوش است که نشان‌دهنده‌ی شکوه و عظمت نظامی در دوره ساسانی است. برخی این سوار را خسروپرویز می‌دانند، در حالی که عده‌ای دیگر آن را نشانی از پیروزی و عظمت ایرانیان تلقی می‌کنند.
هر یک از این بخشها، گواهی از هنر و فرهنگ غنی دوره ساسانی بوده و طاق بستان را به یکی از آثار ماندگار و باارزش تاریخی تبدیل کرده است.
موزه سنگ طاق بستان و سرستون‌های سنگی ساسانی
بعد از بازدید از محوطه طاق بستان، می‌توانید به موزه سنگ این مجموعه در شمال بلوار طاق بستان سر بزنید. در این موزه، آثاری سنگی از دوران‌های ساسانی و اسلامی به نمایش گذاشته شده است. این آثار شامل سرستون‌های ساسانی با نقوشی همچون آناهیتا، اهورامزدا و درخت زندگی، نیم‌تنه‌ای از خسرو پرویز و بقایای کاخ قاجاری قصرشیرین می‌باشد. نام موزه به دلیل همین آثار سنگی انتخاب شده است.
استان‌کرمانشاه،طاق بستان،میدان طاقبستان،مجموعه‌تاریخی‌‌تفریحی‌طاق بستان
